Các loại vắc xin covid trên thế giới

Vắc-xin Covid-19 là một loại vắc-xin đặc biệt thiết kế để phòng tránh bị nhiễm vi-rút Corona gây viêm đường hô hấp cấp. Hiện nay, đã có nhiều tập đoàn và tổ chức trên khắp thế giới thông báo về sự thành công trong sản xuất và triển khai vắc-xin phòng Covid-19, mang lại kết quả tích cực.

Vào cuối tháng 2/2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã bày tỏ lo ngại về khả năng tạo ra một vắc-xin phòng viêm đường hô hấp cấp từ vi-rút SARS-CoV-2 trong vòng 18 tháng. Tuy nhiên, chỉ sau 8 tháng, đã có hơn 320 ứng cử viên vắc-xin trên khắp thế giới tham gia vào cuộc đua nghiên cứu và thử nghiệm vắc-xin Covid-19, biến nó trở thành cuộc đua nghiên cứu vắc-xin nhanh nhất trong lịch sử.

Vào tháng 11/2020, đã có 56 ứng cử viên vắc-xin đang trong giai đoạn nghiên cứu lâm sàng. Trong số đó, vắc-xin phòng Covid-19 của AstraZeneca đã đứng đầu trong cuộc đua khi công bố kết quả khả quan từ thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III. Họ cũng đã tạo hy vọng bằng việc cam kết cung cấp 3 tỷ liều vắc-xin cho người dân trên toàn cầu.

Việc tìm kiếm một loại vắc-xin an toàn và hiệu quả để phòng ngừa nguy cơ nhiễm vi-rút Covid-19 là một ưu tiên hàng đầu trên thế giới. Hệ thống tiêm chủng VNVC đã không ngừng nỗ lực để hợp tác với nhiều tập đoàn vắc-xin uy tín trên thế giới để mang vắc-xin phòng Covid-19 về Việt Nam. Và nay, giấc mơ đã thành hiện thực.

Là lần đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam, Hệ thống trung tâm tiêm chủng trẻ em và người lớn VNVC đã chính thức mang về vắc-xin phòng Covid-19 của AstraZeneca. Đây là một loại vắc-xin có nhiều ưu điểm, với hiệu quả sinh miễn dịch cao, an toàn, giá cả hợp lý và đã được chứng minh hiệu quả vượt xa mong đợi của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Hy vọng rằng vắc-xin này sẽ giúp kiểm soát dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam và góp phần vào cuộc chiến chống dịch toàn cầu.

1. Vắc-xin toàn phần vi-rút (Whole virus vaccine)

Nhiều loại vắc-xin truyền thống sử dụng toàn bộ vi-rút để kích thích hệ miễn dịch. Có hai loại chính theo Liên minh Toàn cầu về Vắc-xin và Tiêm chủng: vắc-xin vi-rút sống yếu (live attenuated) – sử dụng vi-rút đã bị suy yếu để vẫn phát triển nhưng không gây bệnh và vắc-xin vi-rút bất hoạt (inactivated) – chứa vi-rút đã bị tác động bởi nhiệt độ, hóa chất hoặc bức xạ, không thể lây nhiễm nhưng vẫn kích thích hệ miễn dịch.

Công nghệ này đòi hỏi phải có các phòng thí nghiệm đặc biệt để nuôi cấy vi-rút một cách an toàn, thời gian sản xuất có thể tương đối dài và có thể cần tiêm nhiều liều. Vắc-xin toàn phần vi-rút cũng yêu cầu điều kiện bảo quản lạnh nghiêm ngặt để duy trì chất lượng. Vắc-xin Sinopharm và Sinovac của Trung Quốc là hai ví dụ sử dụng công nghệ này, và cả hai sử dụng vi-rút bất hoạt để kích thích phản ứng miễn dịch.

2. Vắc-xin tiểu đơn vị protein (Protein subunit vaccine)

Loại vắc-xin này sử dụng một phần nhỏ của tác nhân gây bệnh hoặc các đoạn protein để kích thích đáp ứng miễn dịch, thay vì toàn bộ vi-rút. Sử dụng một phần của vi-rút giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ, nhưng cũng có thể tạo ra đáp ứng miễn dịch yếu hơn và có thể yêu cầu tiêm lại.

Loại vắc-xin này thường cần thêm các tá dược, chất giúp tăng khả năng kích thích đáp ứng miễn dịch của vắc-xin. Vắc-xin tiểu đơn vị protein được coi là phù hợp cho những người có hệ miễn dịch yếu đối với vi-rút hoặc chất gây bệnh.

Vắc-xin Novavax của Mỹ sử dụng công nghệ này.

3. Vắc-xin mã di truyền (Nucleic acid – RNA và DNA vaccine)

Loại vắc-xin này không sử dụng toàn bộ vi-rút hoặc các bộ phận vi-rút. Thay vào đó, chúng chỉ sử dụng một đoạn mã di truyền RNA hoặc DNA để cung cấp hướng dẫn cho tế bào cơ thể sản xuất kháng nguyên.

Ví dụ về Covid-19, mã di truyền này thường mã hóa sản xuất protein gai trên bề mặt của vi-rút SARS-CoV-2. Tế bào cơ thể sẽ nhận đoạn mã này và tạo ra protein gai. Hệ miễn dịch sau đó nhận biết các kháng nguyên này và tạo ra đáp ứng miễn dịch chống lại vi-rút gây Covid-19.

Công nghệ này đã và đang được nghiên cứu để tạo ra vắc-xin cho nhiều bệnh, bao gồm cả cúm, sốt Zika và bệnh d

ại. Vắc-xin Pfizer/BioNTech và Moderna của Mỹ sử dụng công nghệ này.

4. Vắc-xin vectơ vi-rút (Viral vector vaccine)

Công nghệ này sử dụng một loại vi-rút an toàn (khác với vi-rút mục tiêu) để chuyển đoạn mã di truyền cho tạo kháng nguyên vào tế bào cơ thể. Loại vi-rút này thường không gây bệnh ở người.

Ví dụ, vắc-xin Covid-19 của AstraZeneca chứa một loại vi-rút gây cảm lạnh thông thường đã được sửa đổi gen để tạo kháng thể chống lại vi-rút SARS-CoV-2.

Vắc-xin vectơ vi-rút có thể kích thích đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ, nhưng nếu người tiêm vắc-xin đã tiếp xúc với loại vi-rút trong vắc-xin trước đây, vắc-xin có thể không hiệu quả. Quá trình sản xuất loại vắc-xin này tương đối phức tạp hơn so với một số loại khác. AstraZeneca, Johnson & Johnson và Sputnik V là ví dụ về vắc-xin Covid-19 sử dụng công nghệ này.